Over het algemeen zijn we pas gemotiveerd om iets te doen aan ons overgewicht als onze gezondheid eronder lijdt en we er last van krijgen. Dan ben je eigenlijk al te laat. Daarom zouden we ervoor moeten zorgen dat het niet zover komt. Voorkómen is beter dan genezen, maar de resultaten zijn veel minder zichtbaar. Dat kan het lastiger maken om de motivatie te vinden om bewuste keuzes te maken. Toch zouden we preventie aantrekkelijker moeten maken, want er is werk aan de winkel. Meer dan de helft van de volwassen Nederlanders heeft overgewicht. Maar ook steeds meer kinderen en jongeren zijn te zwaar en hebben op jonge leeftijd al al een groot risico op suikerziekten, hart- en vaatziekten en leververvetting. Hierdoor hebben ze een lagere levensverwachting en zijn ze minder gelukkig dan leeftijdsgenoten zonder overgewicht.
Gelukkig is er steeds meer aandacht voor leefstijl. Mede door corona zijn we ons bewuster geworden dat gezond leven belangrijker dan ooit is. Toch blijft het moeilijk om bewustere keuzes te maken die impact hebben op onze gezondheid. We weten best wel wat gezond is, maar de regie nemen is een ander verhaal.
Alles is gezondheid
Overgewicht is geen persoonlijke keuze, maar een op zichzelf staande ziekte. Daarom is het voorkomen en tijdig behandelen van (ernstig) overgewicht van groot belang. Dat gaat niet alleen over simpelweg minder eten en meer bewegen. Naast leefstijl hebben ook DNA, hormonen, medicatie, mentale gesteldheid en zeldzame aandoeningen en omgevingsfactoren een rol. Zo kunnen stress, depressies, nachtdiensten en een chronisch slaapgebrek leiden tot meer buikvet en trek in voedsel met veel calorieën. Maar ook geneesmiddelen kunnen ervoor zorgen dat het lichaam meer vet opslaat. Alles telt mee. Alles is gezondheid. Lees ook: Eigen schuld, dikke bult.
Vooral de invloed van onze leefomgeving op onze leefstijl is enorm. Denk maar aan reclames van chips en chocolade op televisie, de fastfoodzaken die je op elke hoek van de straat kunt vinden en het aanbod in de supermarkt. Zo las ik dat je in het centrum van Rotterdam makkelijker een hamburger dan een appel kunt kopen en ongeveer 80% van wat er in de supermarkt verkrijgbaar is niet past in de Schijf van Vijf. Dit maakt het moeilijk om gezonde keuzes te maken en je leefstijl aan te pakken. En wat dacht je van die paaseieren die in februari al in de winkels liggen? Je moet bijzonder sterk in je schoenen staan om al die verleidingen links te laten liggen. Zou de supermarkt meer kunnen doen om gezondere keuzes van de consumenten te stimuleren?
Er is niet één maatregel of leefstijlinterventie die voor iedereen werkt. Maar verschillende duwtjes en maatregelen samen kunnen wel zorgen dat we als samenleving een richting inslaan die gezond leven bevordert.
Emely de Vet, hoogleraar Consumptie en gezonde leefstijl
Gezonde keuzes
Waarom leren we op jonge leeftijd dat het belangrijk is om goede cijfers te halen op school, om emoties te onderdrukken, je sterk te houden, flink te zijn en een goed betaalde baan na te streven? Waarom leren we geen gezondheidsvaardigheden, empathie, doen wat je graag doet, ontspannen en grenzen aangeven? Kinderen zouden vanaf hun geboorte tot hun rijbewijs moeten worden ondergedompeld in gezondheid.*
Al op jonge leeftijd leren we gewoonten aan, die op latere leeftijd lastig te veranderen zijn. Jong geleerd is immers oud gedaan. Gelukkig komt voedseleducatie steeds meer voor op scholen. Zo is er het EU-Schoolfruit- en groenteprogramma, het lesprogramma Smaaklessen en werken steeds meer scholen met het model van Gezonde School om een gezonde leefstijl op school vanzelfsprekend te maken. Er zijn bijvoorbeeld ook initiatieven waarbij er gezond geluncht wordt op school. Voedseleducatie en leefstijl zou wat mij betreft landelijk ingevoerd mogen worden als vak op school, zodat alle kinderen al vroeg met gezonde leefstijl in aanraking komen.
Voor het voorkomen of verhelpen van overgewicht bestaan in Nederland verschillende erkende interventies. Zij richten zich op het aanleren van gezond gedrag, het bevorderen van een gezond eetpatroon en/of het stimuleren van bewegen. Zo schreef ik eerder over de gecombineerde leefstijlinterventie voor volwassenen.
Gezondheidsvaardigheden
We zouden op jonge leeftijd al de juiste vaardigheden moeten aanleren om bewuste keuzes te maken met betrekking tot onze gezondheid. De voorlichting op scholen is dus ontzettend belangrijk om gezond gedrag te stimuleren. Scholen die in lessen structureel aandacht geven aan gezondheidsthema’s zorgen ervoor dat kinderen hun kennis vergroten, vaardigheden ontwikkelen en een positieve houding krijgen tegenover een gezonde leefstijl.
Mocht je thuis al aan de slag willen met het stimuleren van een gezonde leefstijl voor je kinderen dan kan dat met de gratis app WoWijs. Dit is een programma dat kinderen tussen de 6 en 15 jaar begeleid naar een gezonde leefstijl. In de app staan bijvoorbeeld gezonde en lekkere recepten, sport-, voeding- en coaching video’s, quizjes, challenges en tips.
Het is de ambitie om in 2040 een gezonde leefstijl onderdeel te laten zijn van het DNA van het onderwijs.
Nationaal Preventieakkoord
Everybody needs everybody
Overgewicht en obesitas is niet alleen je eigen probleem. We hebben iedereen nodig als het om gezondheid gaat. Ook de overheid komt in beweging om overgewicht, roken en problematisch alcoholgebruik terug te dringen met het Nationale Preventieakkoord. De overheid zou meer kunnen doen om ongezond leven minder aantrekkelijk te maken, bijvoorbeeld door een suikertaks of het afschaffen van de btw op groente en fruit. Zo wordt gezonder eten ook financieel aantrekkelijker gemaakt. In andere landen zijn dit soort maatregelen er al.
Soms lijkt een oplossing makkelijker dan dat het in werkelijkheid is. Zo blijkt uit onderzoek van de provincie Limburg dat kinderen gezonder worden als ze op school gezond lunchen, gevarieerd bewegen en in de klas leren over gezond gedrag.** Maar toen ik op Instagram vroeg hoe mijn volgers hier over dachten, kreeg ik veel verschillende meningen. Zo zei iemand dat een gezonde lunch bij uitstek de verantwoordelijkheid is van de ouder. Een andere ouder wees me op voedselallergieën en de risico’s die kindjes lopen als hier niet voldoende aandacht aan wordt besteed. Ook dit laat weer zien hoe omvangrijk en ingewikkeld het is.
Je hebt ook een eigen verantwoordelijkheid als het om je gezondheid gaat. Kleine veranderingen in je leefpatroon maken wel degelijk het verschil. Maar als je twintig kilo te zwaar bent dan los je dat niet op met het eten van twee stuks fruit per dag. Dan is het verstandig om hulp in te schakelen. Uit eigen ervaring weet ik dat het moeilijk is om op eigen houtje je leefstijl te veranderen. Door mijn verhaal te delen, hoop ik jou bewuster te maken van het belang van een gezonde leefstijl. Met die kennis hoop ik je te inspireren om beter voor jezelf te zorgen en bewustere keuzes te maken op weg naar een gezonder én gelukkiger leven. Volg je me al op Instagram? Ik geef je een inkijkje in mijn persoonlijke leven. Ook deel ik regelmatig leuke winacties op mijn feed en vind je korte video’s (onder reels) van mijn workouts.
* Uitspraak van Frans Schatorjé (wethouder Zorg, Welzijn en Onderwijs – JOGG- gemeente Venlo)
** Onderzoeksresultaten project Gezonde Basisschool van de Toekomst (GBT)
Afbeeldingen: Pexels
