“Dikke mensen eten te veel en bewegen te weinig. Dik worden door een ongezonde leefstijl is je eigen schuld. Afvallen is een kwestie van discipline. Dunne mensen zijn gezonder, gelukkiger en meer succesvol. Eigen schuld, dikke bult.”
Stigmatisering
Spijtig dat bovenstaande overtuigingen er nog steeds zijn. Dik zijn, heeft zoveel meer oorzaken dan gewoon ‘veel eten en weinig bewegen’. Naast leefstijl hebben ook DNA, hormonen, medicatie, mentale gesteldheid en zeldzame aandoeningen en omgevingsfactoren een rol. Zo kunnen depressies, nachtdiensten en een chronisch slaapgebrek leiden tot meer buikvet en trek in voedsel met veel calorieën. Maar ook middelen tegen hoge bloeddruk, antidepressiva, anti-epileptica, insuline en medicijnen die corticosteroïden bevatten (zoals bepaalde neussprays, huidcrèmes, inhalatiepuffers, oog- en oordruppels) kunnen ervoor zorgen dat het lichaam meer vet opslaat.
Risico’s (ernstig) overgewicht
Meer dan de helft van de volwassen Nederlanders is te zwaar. In totaal heeft 14,7% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder obesitas, oftewel ernstig overgewicht. Volgens de WHO zijn overgewicht en obesitas abnormale of buitensporige opeenhopingen van vet die de gezondheid kunnen beïnvloeden. Ernstig overgewicht verhoogt de kans op ziekten als diabetes mellitus type 2, hart- en vaatziekten en verschillende soorten kanker. Andere aandoeningen die in verband staan met (ernstig) overgewicht zijn: aandoeningen van de ademhalingswegen, zoals astma, en aandoeningen van het bewegingsstelsel, zoals chronische rugpijn en artrose. Maar ook de vruchtbaarheid van zowel mannen en vrouwen komt in het geding bij (ernstig) overgewicht.
Met ernstig overgewicht loop je meer kans op psychische en psychosociale problemen als eenzaamheid, verdriet en gespannenheid. Ook zijn mensen met ernstig overgewicht vaker depressief. Dikke kinderen hebben meer kans op een lage zelfwaardering en daarmee samenhangende psychosociale problemen. Het risico op de zogenoemde welvaartsziekten wordt hoger naarmate de body mass index of buikomvang toeneemt. Uit diverse onderzoeken blijkt dat een verhoogde hoeveelheid buikvet sterk samenhangt met vroegtijdige sterfte. Overgewicht is dus gevaarlijker dan je misschien zou denken!
Bron: Volkgezondheid en Zorg
Topsport
Mensen met (ernstig) overgewicht worden vaak verwijtend aangekeken. “Ieder pondje gaat door het mondje”. Oordelen zijn snel gemaakt, maar funest voor de motivatie om gezonder te leven. Afvallen is helemaal niet zo makkelijk als het misschien lijkt. Er komt veel meer bij kijken dan gezonder eten en meer bewegen. En als je al bent afgevallen, is het nóg moeilijker om je streefgewicht te behouden. Als iemand ooit te zwaar is geweest dan onthoudt je lichaam dat. De vetcellen blijven proberen om extra vet op te slaan. Met aanpassingen in je leefstijl is het mogelijk om de vetcellen te laten krimpen. Maar als je eenmaal een fors aantal kilo’s hebt verloren, dan zul je altijd extra moeite moeten blijven doen om op gewicht te blijven. Topsport is het! Dat beseft lang niet iedereen. Gezond afvallen gaat meestal langzaam en op gewicht blijven kost levenslange inspanning.
Voorkomen is beter dan genezen
Ook bij mensen die (deels) te zwaar zijn geworden door een te hoge calorie inname en te weinig verbranden, zijn er onderliggende oorzaken. Denk aan opvoeding, sociale omgeving, financiën, stress, toegang tot kennis, trauma en stigmatisering. Met alle gemakken die we tegenwoordig hebben in ons dagelijkse leven, is de kans groter geworden op overgewicht. Daarom is het belangrijk dat men kennis heeft en bewuste keuzes kan maken. Steeds meer mensen zetten zich in om de omgeving gezonder te maken en om kinderen thuis, op school, op de opvang in de wijk en op de sportvereniging meer te laten bewegen. Er zijn tal van initiatieven om gezond eten te stimuleren, zoals de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Ook zijn er veel apps beschikbaar die een gezonde leefstijl ondersteunen.
Voorkomen is beter dan genezen. Overgewicht gaat niet alleen ten koste van de persoon met overgewicht, maar kost de maatschappij ook veel geld. De hoge ziektelast is zorgwekkend. Niet alleen wordt de eigen bijdrage steeds hoger, maar ook de toegankelijkheid van zorg kan in het geding komen. Preventie is belangrijker dan ooit.
Aandacht
Om overgewicht te voorkomen is het belangrijk dat de leefomgeving uitnodigt tot gezond gedrag. Je omgeving kan jou positief beïnvloeden in gezond eten en/of voldoende bewegen. Als je in een leuke buurt woont, ga je bijvoorbeeld sneller naar buiten om te sporten. Maar denk bijvoorbeeld ook aan het aanbod van voeding in school- en bedrijfskantines. Aandacht voor gezonde voeding en beweging vanaf jonge leeftijd is enorm belangrijk. Op die manier leren kinderen van jongs af aan wat gezond eten inhoudt en waarom het belangrijk is om voldoende te bewegen. De overheid heeft preventie van (ernstig) overgewicht hoog op de agenda gezet en gecombineerde leefstijlinterventie valt onder de basis zorgverzekering, maar ook jij en ik kunnen ons inzetten voor een gezonde leefstijl.
Samen gezond
Uit eigen ervaring weet ik hoe moeilijk het is om je leefstijl te veranderen en blijvend gewicht te verliezen. Maar ik heb ook ervaren hoe waardevol het is om mij energiek en lekker in mijn vel te voelen. Ik heb geleerd dat gezond eten lekker is en dat ik plezier heb in verschillende manieren van bewegen, zoals een groepsles body combat in de sportschool, een rondje skaten met een vriendin en steppen met mijn kinderen. Een gezonde leefstijl is niet alleen super belangrijk, maar voelt ook goed. Met groot plezier deel ik dan ook mijn passie voor een gezond leven. Ik laat je zien hoe leuk en lekker het is om gezond te leven. Maar ik laat je ook zien dat het niet altijd makkelijk is, maar ik ben elke dag bereid om er moeite voor te doen. En dat gaat de ene dag beter dan de andere dag. Door mijn persoonlijke ervaringen te delen, hoop ik jou bewust te maken van het belang van een gezonde leefstijl en te inspireren om ook bewuster keuzes te maken in je leven. Het gaat me niet niet alleen om mijn gezondheid of de gezondheid van mijn dierbaren, maar ook om een gezonde samenleving en een gezonde planeet. Gezond leven doen we samen!
Meer informatie over cijfers en context over overgewicht en obesitas vind je op de website van Volksgezondheid en Zorg, een website van het RIVM.
