Is stress niet meetbaar? Jazeker wel, aan hoofdhaar is nauwkeurig af te meten of iemand last heeft van stress. Internist-endocrinoloog Liesbeth van Rossum van het Erasmus MC in Rotterdam heeft een methode ontwikkeld om het niveau van het stresshormoon cortisol in het haar te meten. Afhankelijk van de lengte van het haar kan tot maanden of zelfs jaren terug worden gemeten.
Een beetje stress is goed voor de mens
Als je bijvoorbeeld een tentamen moet maken, zorgt stress ervoor dat je vooraf een beter geheugen hebt. Het lichaam maakt extra adrenaline en het stresshormoon cortisol aan. Dit verhoogt de hartslag en bloeddruk. Het lichaam maakt extra suiker aan en dat kan op korte termijn voor meer energie zorgen. Maar stress wordt niet alleen veroorzaakt door psychologische factoren. Dr. Liesbeth van Rossum: “Bij pijn of een flinke griep zie je precies dezelfde biologische stressreactie. In deze gevallen wordt er ook extra cortisol aangemaakt en gaat de bloeddruk omhoog. Dat is een gezonde reactie. Stress wordt pas een probleem als het te lang aanhoudt. Bijvoorbeeld door chronische pijn of aanhoudende werkdruk.”
De cortisolwaarde fluctueert sterk over de dag
“Stress kun je meten door de cortisolwaarde in bloed, speeksel of urine te bepalen”, aldus Liesbeth van Rossum. “Als er meer stress is, gaat de cortisolwaarde omhoog. De cortisolwaarde fluctueert sterk in de loop van de dag. Het is ’s nachts het laagst, het piekt vlak voor het ontwaken en neemt geleidelijk af naarmate de dag vordert, met af en toe een piek. Bloed geven is voor velen een stressvol moment en dat heeft invloed op de metingen.” De bestaande meetmethoden tonen alleen de waarden voor een bepaald moment. Het mooie van de nieuwe haarmeting is dat het een gemiddelde score oplevert. Liesbeth van Rossum: “Het haar op je hoofd groeit ongeveer een centimeter per maand. Dus we nemen een centimeter haar en kijken hoe hoog de gemiddelde cortisolwaarde was in de maand dat dat stukje haar groeide.”
Nieuw onderzoek is mogelijk
De nieuwe meetmethode van Liesbeth van Rossum heeft ook nieuw onderzoek mogelijk gemaakt. Liesbeth van Rossum kon aantonen dat mensen die in ploegendienst werken gemiddeld een hogere stresshormoonspiegel hebben. “Hun slaappatroon is verstoord, wat de cortisolspiegel verstoort. Gemiddeld hebben ze meer kans op obesitas. Het blijkt dat dit niet alleen verklaard kan worden door een verhoogde neiging om ’s nachts junkfood te eten. Het kan net zo goed komen door een teveel aan cortisol.” Op dezelfde manier kon ze aantonen dat peuters die voor het eerst naar school gaan in die eerste maand veel meer stress hebben dan voorheen.
Een verhoogd cortisolgehalte bij obesitas
Als internist-endocrinoloog richt Liesbeth van Rossum zich grotendeels op obesitas. Ze gebruikt het nieuwe stressonderzoek nu om te bepalen hoe obesitas werkt. Een opvallende uitkomst van het onderzoek is dat vanaf een BMI van 30 en hoger – wat wordt geclassificeerd als obesitas – de gemiddelde cortisolspiegel sterk stijgt. Zowel bij volwassenen als bij kinderen. “Tot een BMI van 30 stijgt de cortisolspiegel amper, maar boven de 30 schiet het ineens omhoog. We weten dat een sterk verhoogd cortisolgehalte leidt tot een hoger gewicht, maar het is onduidelijk waarom het bij mensen met obesitas ineens zo sterk stijgt.” Een logische verklaring zou kunnen zijn dat cortisol niet alleen voor extra gewicht zorgt, maar dat het toegenomen gewicht ook van invloed is op de extra aanmaak of verminderde afbraak van cortisol. “Het lijkt wel een vicieuze cirkel”, zegt Van Rossum. “Dat proberen we vast te stellen.”
Meer over stress
Header: Pexels
